REKOM BAYRAMI 2017
17 Haziran günü REKOM Bayramı kutlandı Osetya’da!
Nartların en yiğidi Batraz öldüğünde 'Ştır Huısaw O’nun çelik bedenine düşen üç damla gözyaşı dökmüştü bu korkusuz savaşçı için. Namıts’ın her büyük ödülü adına talep edip aldığı oğlunun çelik bedeninden kayıp Osetya’ya düştüğü 3 yer Osetler için en kutsal ve önemli yerler olagelmişti.
Bunlar arasında en önemlisi de Tsæy Vadisi’ndeki REKOM’dur. (Diğerleri: Tarancellos ve Mihalgabır) Zamanında bu üç kutsal yer Osetlerin İskit-Sarmat atalarının toplumsal organizasyonundaki üçlü işlevi yansıtıyordu ve REKOM savaşçı kanadın ana tapınağı idi. Burada savaşa gitmezden önce kanlarını damlattıkları aynı wasamonga’dan begenı içerek yeminler edilip kan-kardeşi olunurdu, yine iki kişi Zuarlæg’e birer ok verir o da bunlardan birini tapınağın duvarına saplayıp diğerini kırıp içeri atar ve bu seremoni onları sonsuza kadar birbirlerine bağlamış sayılırdı. Burada yapılan kazılarda ve tapınakta bulunan ok ve yaylar, mızraklar, miğferler buna tanıklık ediyor. Zamanla işlevsel çokluk gelişmiş ve avcılık ve tarım-bereketle ilgili işlevler de kazanmıştır REKOM. Duvardaki yaban hayvanlarının boynuzları da avcıların vurdukları ilk avın boynuzları olup onlara bol av vermesi amacıyla buraya adak olarak getirilmişlerdir.
Buradaki ilk tapınağın inşası için, erkeklerin ve savaşçıların, yolcuların ve eşiklerin, işçilerin koruyucusu Waştırci’nin emir verdiği öküzler buzulların ardındaki dağlara gidip kendi kendilerine düşüp arabalarına yüklenen çürümez ağaçları çekip bu mevkiye getirmiş ve buraya gelince ağaçlar yine kendi kendilerine birbirinin içine geçip tapınağı inşa etmişlerdi. (Bu yüzyılda yapılan restorasyonlarda da tüm yapının geçme sistemi ile inşa edilip tek bir çivi çakılmaması bundan olsa gerek. Yine bu restorasyon sırasında bulunan küllerin tahlili sonucu yanan ilk tapınaklardan en az birinin bu civarda olmayan çürümeyen porsuk ağacından yapılmış olduğunu gösterdi. Artık Kafkas porsuk ağacı nesli tükenmekte olduğundan 1995 yılındaki restorasyonda, yine çürümeyen, karaçam kullanıldı. Meraklısına not: Ana binanın saçaklarının altından çıkan Aryanların koruyucusu Ejderha (dünya anamızın sembolü) biçimli çıkmaların üzerindeki şahinler de Batraz ile analığı Şatana’nın arasında habercilik yapan kuştur.) Arkeologlar Kuznetsova ve Krupnova da buranın kökenini geç Bronz Çağı’nda, 1200-1000 BCE arasında, görmektedirler. Yine tapınak etrafındaki yuvarlak duvar evreni ve sonsuzluğu sembolize eder ve erkeklerin halka olup omuz omuza ettikleri ritüel dans Nærton Şimd de bunun etrafında yapılırdır.
Eskiden REKOM törenleri adeta bir “Oset Olimpiyatları” gibiydi aynı zamanda. Burada erkekler at yarışları yapar, ok, mızrak atma vb. hünerlerini yarıştırırlar ve pek çok başka eğlenceler düzenlenir ve bu buluşmalar bir hafta sürerdi. Bugün de bir hafta ilan ediliyor ancak ana toplantı bir gün içinde oluyor. Her köy kendi sofrasını kuruyor, koçlar ve boğalar kurban ediliyor. Buradaki toplantıya gelmezden evvel insanların en az üç gün oruç tutmaları ve kendilerinin kötü düşüncelerden arındırmış olmaları bekleniyor. Yine tapınak bölgesine çıkarken de yalınayak başıkabak olmak sadece inancı tam olanlara göre olsa da duvarlarla çevrili kısıma kimse ayakkabıları ile giremiyor. Kadınlar ve çocuklar ise yolun aşağısındaki kadın tapınağında dualarını edip adaklarını adıyorlar ağaca çaput bağlayarak. Eşli danlar ve eğlenceler de burada yapılıyor.
REKOM gibi kutsal mevkilerde tapınaklar yapılsa da esasen bu mevkilerin kendisi önemlidir: dağın, ormanın, yolların hepsi birden önemlidir; tapınak binalarının ise özel bir kutsiyeti yoktur oralarda sadece her yıl yapılan törenler için gerekli malzemeler depolanır bir de verilen adaklar (mışaynagtæ).
Geçen yılki kutlamaların bir özeti:
REKOM 2016 https://www.youtube.com/watch?v=Scxbkn3F4SI
Rekom 2017 hişterı kuvd https://www.youtube.com/watch?v=JrFsMJHJ3A4
Rekom 2017 Nærton Şimd Dansı https://www.youtube.com/watch?v=YGMZmzXca4M
Rekom 2017 İmece Şarkısı https://www.youtube.com/watch?v=t8ko8t_w-DA
Rekom 2017 Waştırciyı jaræg https://www.youtube.com/watch?v=zd4pBGtynBc
Rekom 2017 Dans Karma Şimd https://www.youtube.com/watch?v=cwyUHgDUEHQ
Rekom 2017 Dans Oyunlar https://www.youtube.com/watch?v=E-yTNXyJXqY
Rekom 2017 Danslar Erkekler https://www.youtube.com/watch?v=IMKCv2vRcvQ
Reom ile ilgili kaynaklar:
http://iratta.com/…/svyati…/1770-rekom-preemnik-pervykh.html
http://lostosetia.ru/object/362/
http://www.tseyski.ru
Реком
Реком – хорæрзад æмæ хосарæхы бардуаг, Цæразонты мыггагыл аудæг дзуæрттæй иу ирон мифологыйы. Афтæ нымадтой, зæгъгæ, Реком дæтты бирæ хор, бирæ фос, бирæ хос, фосы хизы низтæй, цуаноны кæныфæндараст, адæмы хъахъхъæны фыдбылызхæссæг тыхтæй æмæ алыхуызон низтæй, ома, Реком у, бирæвæрсыг æххуысты хъомыс кæмæ ис, ахæм дзуар. Цъæйы хъæумæ ‘ввахс, нарты кадджытæм гæсгæ, Хуыцау нарт Батрадзы мардыл цы ‘ртæ цæссыджы æрæппæрста, уыдонæй иу кæм æрхаудис, уыцы ран исРекомы дзуар хонынц ма йæ Рекомы Уастырджи дæр. Реком у (Ирыстоны) æмбал камæн нæй, Иры ахæмкувæндон-агъуыст. Йæ бæрæгбон вæййы алы аз дæр июлы æмæ ахæссы иннабонæй-иннабонмæ (сабатæй-сабатмæ). Дзуарæн нывондæн æрхæссынц бирæ фос (галтæ æмæ нæл фыстæ), скæнынц стыр куывдтæ, æрцæуы сæм тынг бирæ адæм, уыимæ æрмæстдæр нæлгоймаг дзыллæ, уымæн æмæ Реком нымад цæуыУастырджийы дзуары «артдзæстыл» – центрыл.
РЕКОМЫ БÆРÆГБОН
Реком у Ирыстоны зындгонддæр бæрæгбонтæй иу, ахæссы æнæхъæн къуыри (кæс РЕКОМ). Раздæр Рекомы кувæндонмæ адæм цыдысты Ирыстоны алы хъæутæй, уæлдай тынгдæр ыл сæхи фæдзæхстойУæлладжыргомы цæрджытæ. Йæ бæрæгбон раздæр æмæ ныр дæр бирæтæ акæнынц кусарт.
Ивгъуыд æнусты Рекомы кувæндонмæ уый бæрц адæм цыд, æмæ-иу йæ цурты къах айсæн нал уыд. Уыйуыд ирон адæмæн Олимпаг хъæзтыты хуызæн. Уæдæ чи хуыздæр акафдзæн? Уæдæ чи хуыздæразардзæн? Уæдæ йæ бæхыл чи хуыздæр ахъаздзæн? Уæдæ чи рæстдзæвиндæр разындзæн? Уæдæхъæбысæй чи хуыздæр рахæцдзæн? Уæдæ бæхты дугъы чи фæразæй уыдзæн...
Рекомы кувæндонмæ æрмæст ирæттæ нæ цыдысты, сæхи йыл фæдзæхстой гуырдзыйæ дæр бирæ адæм. Чи зоны, уыдон уыдысты, кæддæр Гуырдзымæ чи афтыд æмæ чи сгуырдзиаг, ахæм ирæттæ, фæлæ сæфыдæлты туг нæма фесæфт æмæ сæхи фæдзæхстой ирон адæмы барджын, ирон адæмы кадджындзуарыл.
Зæгъынц, гуырдзиæгтæ, дам, Рекомы кувæндонмæ рацæйцыдысты. Бинонтæ: лæг, ус æмæ се ‘нахъомсывæллон, – семæ кусæрттаг рацæйкодтой. Фыс цы бæттæнæй баст уыди, уым цыдæр æгъдауæй разындхуыйы хъис. Лæг æмæ ус ницы зыдтой, иннæ адæмимæ сæ цыды кой кодтой. Æфцæгмæ куы æрхæццæсты, Рекомы кувæндонмæ куы баввахс сты, уæд, дам, бинонтæ дуртæ фестадысты. Реком, фысы бæттæныхуыйы хъис кæй разынд, уый бинонтæн нæ ныххатыр кодта.
Рекомы алыварс бирæ мыггæгтæн уыди дурæй конд рæстæгмæйы хæдзæрттæ. Бæрæгбоны-иу уыдыстыуым. Дынджыр æрхуы æгты-иу сфыхтой бæгæны. Чи гал æргæвста, чи фыс. Алы хъæуæн дæр уыд йæхикуывд, æмæ адæм кæрæдзийæн нуазæнтæ æрвыстой, кæрæдзийы хуыдтой. Æнæхъæн дзыллæтæ-иукæрæдзийы къухтыл ныххæцыдысты æмæ кувæндоны алыварс заргæ зылдысты.
Рекомы кувæндонмæ сылгоймæгтæ нæ цыдысты, сæ кувинæгтæ-иу барвыстой æмæ-иу сæ дзуары лæгтæскуывтой. Алы хъæу дæр æвзæрста дзуары лæг. Уый йæ хъус дардта, бæрæгбон куыд цæуы, уымæ. Адæмыкувинæгтæ куывта, сæ мысайнæгтæ сын æвæрдта кувæндоны.
Адæм бирæ кæй уыдысты, уый тыххæй-иу афтæ дæр рауад, æмæ дзуары лæгтæ адæмыл зылдысты æмæмысайнæгтæ æмбырд кодтой. Сæ къухты – чысыл урс тырысатæ, цыдысты бæгъæввадæй, æнæ худтæй.
Ивгъуыд рæстæджыты мысайнаг чи фат æвæрдта, чи æрдын, чи цæппузыр, чи фæрдыг, чи æвзист кæнææрхуы æхца.
Ахуыргæндтæ куыд нымайынц, афтæмæй Рекомы кувæндон арæзт æрцыд 1382 азы. Сарæзтой йæ, æнустыдæргъы æмбийгæ чи нæ кæны, ахæм æнахуыр хъæдæй.
Ис ахæм таурæгъ, зæгъгæ, раджы кæддæр Уастырджи сфæнд кодта ирон адæмæн кувæндон саразын, æмбийгæ чи нæ кæны, ахæм хъæдæрмæгæй. Ахæм бæлæстæ та зади æрмæстдæр Рекомы фæсхох хъæды. Уастырджи йæ галтæн ныффæдзæхста цъитиджын хæхты сæрты ахизын, уыцы хъæдмæ фæцæуын æмæуырдыгæй хъæдтæ æрласын. Бæлæстæ сæхæдæг калдысты, уæрдæттæ сæхæдæг дзаг кодтой, æмæгалтæ уыцы æнахуыр хъæдæрмæг амынд фæндагыл ластой. Кувæндоны бынаты-иу уæрдæттæ сæхæдæгравдæлон сты, галтæ та фæстæмæ Уастырджимæ здæхтысты. Уыйадыл, зæгъы, Рекомы кувæндон сырæзтæнæ адæймаджы æххуысæй...
Рекомы бæрæгбон ныр дæр бирæтæ акæнынц кусарт, фæдзурынц сыхæгтæм, хионтæм æмæ фæбадынц, фæкувынц, фæзарынц.
